काठमाडौँ । अमेरिकाका राष्ट्रपति जो बाइडेन बेलायतकी महारानी एलिजाबेथ द्वितीयाको निधन भएको २४ घण्टापछि अन्त्येष्टिमा सहभागी हुने घोषणा गरेका छन् । पत्रकारहरूको जिज्ञासाको जवाफमा अमेरिकी राष्ट्रपतिले महारानीको अन्त्येष्टिमा सहभागी हुने घोषणा गरेका हुन् ।

बेलायतका राजा चार्ल्स तृतीयसँग आफूले हालसम्म कुराकानी नगरेको उनले बताए । “म उहाँलाई चिन्छु तर उहाँसँग कुरा गरेको छैन । मैले उहाँलाई अहिलेसम्म फोन पनि गरेको छैन,” ओहायोको कोलम्बसमा एयर फोर्स वानमा सवार हुनुअघि उनले पत्रकारहरू माझ भने ।

राष्ट्रपतिसँग औपचारिक प्रतिनिधिमण्डल पनि लण्डन जाने सम्भावना रहेको अमेरिकी प्रसारण संस्था केबल न्युज नेटवर्कले जनाएको छ । शुक्रबार राष्ट्रपतिले आफ्नी अर्धाङ्गिनी जिल बाइडेनका साथ यहाँस्थित ब्रिटिस दूतावासमा शोक पुस्तिकामा हस्ताक्षर गरेका थिए ।

ब्रिटेनकी महारानी एलिजाबेथको करिब सात दशक लामो शासनकाल निकै उथलपुथलयुक्त रह्यो । उनी बेलायतमा सबैभन्दा लामो समय शासन गर्ने महारानी थिइन् । महारानी एलिजाबेथलाई आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्ने दृढ संकल्पका लागि सधैं सम्झिनेछन् । उनले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन आफ्नो ताज र जनताको नाममा समर्पण गरेकी थिइन् । हरेक जिम्मेवारी उनी निपूण तरिकाले निभाइन् ।

उनको ७० वर्षको शासनकालमा इङ्ल्यान्ड मात्रै होइन, सारा विश्व ठूलो उथलपुथलको अवधिबाट गुज्रियो । कहिले आर्थिक चुनौती, कहिले राजनीतिक संकट । तर यस उथलपुथलमा, जनतामा विश्वास जगाउने एउटा मात्र नाम थियो, रानी एलिजाबेथ ।

सारा विश्वमा बेलायतको हैसियत घट्दै गएको बेला एलिजाबेथ बेलायतकी महारानी बनेकी थिइन् । समाजमा क्रान्तिकारी परिवर्तनहरू भइरहेका छन् । बेलायतमा धेरै मानिसहरूले राजतन्त्रको भूमिकामाथि प्रश्न उठाइरहेका थिए । तर उनले यी चुनौतीहरूको दृढतापूर्वक सामना गरिन् । उनले आफ्नो जिम्मेवारी निकै बुद्धिमानीपूर्वक पूरा गरिन् र बेलायती राजपरिवारमा जनताको विश्वास कायम राख्न ठूलो भूमिका निभाइन् ।

एलिजाबेथ एक दिन बेलायतकी महारानी बन्छिन् भन्ने कसैले सोचेका थिएनन् । उनको जन्म २१ अप्रिल १९२६ मा बर्कलेमा भएको थियो । एलिजाबेथ, त्यतिबेलाको ब्रिटेनका राजा जर्ज पञ्चमका दोस्रो छोरा, ड्युक आफ योर्क, अल्बर्टकी जेठी छोरी हुन् ।

एलिजाबेथ कहिल्यै विद्यालय गइनन् । उनको र कान्छी बहिनी मार्गरेटको शिक्षा दरबारमा नै भएको थियो । एलिजाबेथ आफ्ना बुबा र हजुरबुबा दुबैका धेरै प्रिय थिइन् । ६ वर्षको उमेरमा घोडा चढ्न सिक्दै गर्दा, उनले आफ्ना उस्तादलाई आफू एक गाउँले केटी बन्न र धेरै नै घोडा र कुकुर पाल्न चाहेको बताएकी थिइन् ।

बाल्यकालदेखि नै उनी असाध्यै व्यवहारिक थिइन् । पूर्व बेलायती प्रधानमन्त्री विन्स्टन चर्चिल पनि उनीबाट धेरै प्रभावित थिए । चर्चिलले महारानी एलिजाबेथ बारे बोल्दै यति कम उमेरमा पनि उनी निकै प्रभावशाली देखिन्छिन् भनेका थिए ।

कहिल्यै स्कूल नगए तापनि एलिजाबेथले धेरै भाषाहरू सिकिन् । उनले बेलायतको संवैधानिक इतिहास पनि राम्ररी अध्ययन गरिन् । एलिजाबेथ र उनकी बहिनी मार्गरेटलाई उनीहरूको उमेरका केटीहरूसँग भेटघाट गराउनका लागि बकिंघम प्यालेसको नाममा गर्ल्स गाइड कम्पनी बनाइएको थियो ।

सन् १९३६ मा बेलायतका राजा जर्ज पाँचौंको मृत्युपछि उनका जेठा छोरा डेभिड, एडवर्ड आठौंको नामले सिंहासनमा बसे तर एडवर्डले अमेरिकी महिला वालिस सिम्पसनलाई आफ्नो जीवनसाथी रोजे । सिम्पसनको दुई पटक सम्बन्धविच्छेद भएको थियो । उनको धार्मिक झुकाव बारे पनि बेलायतमा धेरै विरोध भएको थियो । यस कारण एडवर्ड आठौंले सिंहासन त्यागे ।

यसपछि, एलिजाबेथका पिता, ड्यूक अफ योर्क, राजा जर्ज छैठौंको नाममा सिंहासनमा बसे । एलिजाबेथका बुबा राजा बन्न चाहँदैनथे । पिता सिंहासनमा बसेपछि एलिजाबेथलाई आफ्नो आउँदो जिम्मेवारी महसुस हुन थालेको थियो । पछि उनले यो अनुभवलाई निकै राम्रो बताइन् ।

त्यतिबेला हिटलरको शक्ति तीव्र गतिमा बढिरहेको थियो । युरोपमा बढ्दो द्वन्द्वको बीच, राजा जर्ज छैठौं आफ्नो परिवारसँग देश भ्रमणमा निस्किए । एलिजाबेथले आफ्नो बुबाको यस भ्रमणबाट धेरै कुरा सिकिन् ।

सन् १९३९ मा, १३ वर्षको उमेरमा, एलिजाबेथ आफ्नो बुबा र आमासँग डार्टमुथको रोयल नेभल कलेज गइन् । यहाँ उनले आफ्ना भावी पति, ग्रीसका राजकुमार फिलिपलाई भेटिन् । तर, यी दुईबीचको यो पहिलो भेट भने थिएन । तर जब दुई जना नेभल कलेजमा भेटे, एलिजाबेथले प्रिन्स फिलिपमा चासो लिन थालिन् ।

बिदाको समयमा राजकुमार फिलिप पनि आफ्ना शाही आफन्तहरूलाई भेट्न लन्डन पुगेका थिए । सन् १९४४ आइपुग्दा सम्म, एलिजाबेथ राजकुमार फिलिपको प्रेममा परिसकेकी थिइन् । उनीहरुले एकअर्कालाई चिठी लेख्न थालिसकेका थिए । एलिजाबेथले राजकुमार फिलिपको तस्बिर आफ्नो कोठामा राख्न थालिसकेकी थिइन् ।

दोस्रो विश्वयुद्धको अन्त्यमा, राजकुमारी एलिजाबेथ सहायक क्षेत्रीय सेवामा सामेल भइन् । त्यहाँ उनले कार चलाउन र त्यसको मर्मत गर्न सिकिन् । ८ मे, १९४५ मा, राजकुमारी एलिजाबेथले शाही परिवारसँग मिलेर विश्व युद्ध समाप्तिको उत्सव मनाइन् । यसमा ब्रिटेनको जीत भएको थियो ।

पछि उनले लेखेकी थिइन्, ‘हामीले आफ्ना अभिभावकसँग आम जनतामाझ जान अनुमति मागेका थियौँ । ताकि हामी जनताको खुशी महसुस गर्न सकौं । हामीलाई कसैले चिन्ने होे कि भन्ने डर थियो । त्यतिबेला लण्डनको मलमा यति धेरै भीड थियो कि एउटा रेल आयो र हामीलाई पनि लिएर गयो । ’

युद्ध पछि, उनी राजकुमार फिलिपसँग विवाह गर्न चाहन्थिन् । तर विभिन्न बाधा आए । एलिजाबेथका बुबा राजा जर्जले आफ्नी प्यारी छोरीलाई टाढा पठाउन चाहेनन् । यस्तै, प्रिन्स फिलिप अन्य देशको हुनु पनि आपत्तिको कारण थियो ।

तर, सबै बाधा हटे । २० नोभेम्बर १९४७ मा, दुबैले लन्डनको शाही क्याथेड्रल वेस्टमिन्स्टर एबेमा विवाह गरे । शाही परिवारमा विवाह पछि, प्रिन्स फिलिपले एडिनबर्गको ड्यूकको उपाधि प्राप्त गरे तर शाही नौसेनामा आफ्नो जागिर छोडेनन् । उनीहरुले बिहेपछि सामान्य जोडीजस्तै केही समय माल्टामा सँगै बिताए ।

प्रिन्स फिलिप र राजकुमारी एलिजाबेथको पहिलो सन्तान, प्रिन्स चार्ल्सको जन्म १९४८ मा भएको थियो । दुई वर्षपछि छोरी एन पनि जन्मिइन् । यसैबीच, एलिजाबेथका बुबा राजा जर्जको अवस्था बिग्रँदै गइरहेको थियो । उनलाई फोक्सोको क्यान्सर थियो ।

जनवरी १९५२ मा, एलिजाबेथ र उनको पति विदेश यात्रामा निस्किए । अस्वस्थताका बावजुद राजा जर्ज, छोरी र ज्वाईंलाई छोड्न विमानस्थलसम्म पुगे । यो बुबा र छोरीबीच अन्तिम भेट थियो ।

एलिजाबेथ र प्रिन्स फिलिप केन्यामा थिए जब उनीहरूले आफ्नो बुबाको मृत्युको बारेमा थाहा पाए । उनी तुरुन्तै बेलायत फर्किइन् । उनलाई तत्काल महारानी घोषित गरियो ।

त्यो समयको स्मरण गर्दै महारानी एलिजाबेथले लेखेकी छिन्, ‘मेरो बुवाको मृत्यु निकै चाँडै भयो । उहाँसँग बस्दा मैले शाही कर्तव्यहरू पनि सिक्ने मौका पाइनँ । त्यसैले अचानक पाएको यो जिम्मेवारीलाई सही तरिकाले निभाउने चुनौती पनि मेरो अगाडि थियो ।’

राज्याभिषेक
जून १९५३ मा एलिजाबेथको राज्याभिषेकलाई पूरा विश्वभरी टिभीमा प्रत्यक्ष प्रसारण गरिएको थियो । धेरै मानिसहरुले पहिलो पटक टिभीमा कुनै कार्यक्रमको प्रत्यक्ष प्रसारण हेरेका थिए । त्यतिबेला बेलायत दोस्रो विश्वयुद्ध पछि कटौतीको अवधिबाट गुजिरहेको थियो । प्रधानमन्त्री विन्स्टन चर्चिललाई यो कार्यक्रम पैसाको बर्बादी मात्र जस्तो लागेको थियो । उनी प्रत्यक्ष प्रसारणविरुद्ध थिए । तर ब्रिटेनका सर्वसाधारणले नयाँ महारानीलाई हात–हातमा लिएका थिए ।

विश्वयुद्धपछि बेलायतको हैसियत निकै कम भएको थियो । उनको साम्राज्य संकुचित भएको थियो । भारतलगायत धेरै देश बेलायती शासनबाट मुक्त भएका थिए । यस्तो अवस्थामा बेलायतको गौरव फिर्ता ल्याउन महारानी एलिजाबेथले कमनवेल्थ देशको भ्रमण गर्ने निर्णय गरिन् । उनी अष्ट्रेलिया र न्युजिल्याण्ड भ्रमण गर्ने बेलायतकी पहिलो महारानी थिइन् । उनलाई अष्ट्रेलियाका दुई तिहाइ नागरिकले निकै नजिकबाट हेरेको बताइन्छ ।