बुद्धशरण शाही
स्वर्गका राजा इन्द्रको कुलदेवताका रुपमा तलेजु भवानीलाई लिइन्छ । लोकोक्ति अनुशार रावणका छोरा इन्द्रजितले लडाईमा इन्द्रलाइ हाराएपछी साथमा तलेजुलाई लिएर आएको धार्मिक विस्वास रहिआएको छ ।
यक्ष मल्लको राज्य कालमा उपत्यका भित्र राज्य विभाजन भएपछी क्रमिक रुपमा आ-आफ्ना राज्य( काठमाडौँ ,ललितपुर ) मा तलेजु भवानीको स्थापना गर्नथालिएको थियो ।
हरि प्रशाद शर्मा –
लोकोक्ति अनुशार तलेजु भवानी काठमाडौँका राजा त्रलोक्य मल्ल संग पासा खेल्थिन् । एकदिन पासा खेल्दै राज्य संचालन बारे बार्ता लापका क्रममा त्रलोक्य मल्लका छोराले देखेपछि तत् पश्चात बात राजाले प्रतक्ष रुपमा दर्शन नपाएको र देवी भवानीले बौध्द कन्या अर्थात नेवार शाक्य समुदयकी छोरीमा कुमारीको रुपमा दर्शन दिने र उनै संग सरसल्लाह गर्नु भनि बाचा पछि अन्तरध्यान भएको मानिन्छ । त्यो बेला देखि जीवित देवी कुमारीसंग राज्य प्रमुखले इन्द्र जात्राका बेला टिका लागुन् जाने परम्परा चलेको र यदि राज्य प्रमुखले कुमारी घर बसन्तपुर नपुगी अपमान गरे आजि स्थिर नरहने विश्वास गरिन्छ । अन्तिम मल्ल राजा जयप्रकाश मल्ललाइ देवी कुमारीले अब तिम्रो राज्य शक्ति गर्ने सकियो,राज्य सत्ता बचाई राख्न कुमारी रथारोहन गराउनु भन्ने उपदेश दिए मुताविक ने स ८७६ देखि रथा रोहण प्रारम्भ गरिएको मानिनिछ ।
ने .स ८८८मा गोरखाका राजा पृथ्वी नारायण शाहले यसै दिन नेपाल मण्डल आफ्नो अधिनमा लिएका थिए , तर पृथ्वी नारायण शाहले नेवार अस्थित्व्लाई आत्मसात् गर्दै जात्रा पर्वलागि दक्षिणी र आफु सयम सहभागी हुने गरि परम्परालाई निरन्तरता दिएका थिए । राजा जगतप्रकाश मल्लले काठमाडौँस्थित कुमारीघर स्थापना गराएको मानिन्छ ।
नेपाल मण्डल सम्पदा बात
