काठमाडौं । नेपाली हस्तकला उत्पादनहरूलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रवद्र्धन गर्ने, कालीगढहरूको सीप विकास गर्ने र यस क्षेत्रका समस्या समाधानका लागि सरकारी नीति निर्माणमा पैरवी गर्ने मुख्य उद्देश्यका साथ स्थापित नेपाल हस्तकला महासंघको संस्थागत अभ्यासमै प्रश्न चिन्ह उठ्ने गरि त्रुटि भेटिएको छ ।

महासंघले आफ्ना सदस्यहरुको अद्यावधिक जानकारी सहित संस्थागतरुपमा हरेका कार्यकालमा एक पटक हेण्डिक्राफ्ट ट्रेड डाइरेक्टरी प्रकाशित गर्ने गरेको छ । तर यस वर्ष भने अनौठो तवरले उक्त डाइरेक्टरी प्रकाशनमा आएको छ । पछिल्लो पटक २०७८ देखि २०८१ मंसिर सम्मको कार्यसमितिले प्रकाशित गरेको हेण्डिक्राफ्ट ट्रेड डाइरेक्टरी २०२४ सोही शिर्षक र कभरमा केही हेरफेर नगरि यसपटक प्रकाशनमा आएको छ ।
यसमा स्वभाविक रुपमा सल्लाहकार वर्ग र नयाँ कार्यसमितीको फोटोहरु र अध्यक्षको सन्देश भने फेरिएको छ । उक्त नयाँ प्रकाशित डाइरेक्टरीमा देखिएको ठूलो त्रुटि भनेको पूर्व प्रकाशन समितिको संयोजकका रुपमा रहेका दिपेन्द्र शाक्यको सन्देश पनि हुबहु उतार गरि उहाँकै संयोजकत्वको नाममा प्रकाशित भएको छ ।

यस अघिको कार्यकालमा रहेको प्रकाशन समितिका संयोजक देखि सदस्यहरु समेत दोहोर्याइनु अस्वभाविक नभएतापनि उक्त निर्णयबारे जानकारी नै नभएको वा औपचारिक निर्णय बिना नै यो डाइरेक्टरी प्रकाशित गरिएको हो कि भनि महासंघका गतिविधीहरुको जानकार व्यवसायीहरुले यसलाई अस्वभाविक रहेको अनूभुत गरेका छन । उक्त डाइरेक्टरी तत्कालिन प्रकाशन समिति र अघिल्लो कार्यसमितिको कार्यकालको समय अवधि भित्रै सम्पुर्ण प्रकाशन सम्बन्धी कार्यहरु सम्पन्न गरी नेपाल हस्तकला महासंघको मिती २०८१ पौष २७ गते शनिवारका दिन सम्पन्न भएको अधिवेशनमै बिमोचन एवं बितरण समेत गरिएको थियो ।
स्मरणीय छ, सोही दिनको ४४औं बार्षिक साधारण सभा पश्चात सम्पन्न चुनावबाट निर्वाचित रविन्द्र शाक्यको नेतृत्वमा नयाँ कार्यसमिति गठन भएको थियो । २५ जनाको उक्त कार्यसमितिमा त्यस अघिको कार्यसमितिमा समेत रहनुभएका नविन शाक्य, किरण कुमार स्थापित, श्रीकृष्ण प्रजापति, प्रताप शाक्य, धनप्रसाद लामिछाने, दिपेन्द्र शाक्य, विकाश शाक्य, अमूल्य देवी शाक्य, उदिप शाक्य, विक्रम सिंह महर्जन, मानिक मान शाक्य, मिलन बिर मालाकार, सुजन रत्न शाक्य गरि १४ जना निर्वाचित भएका थिए । डाइरेक्टरी प्रकाशनका सम्बन्धमा बिगतमा कार्यकालको समाप्ति पश्चात पनि महासंघले बाँकी रहेका पुरानै डाइरेक्टरी बितरण गर्ने गरेको ईतिहास रहेको जानकारहरु बताउँछन । तर यसपटक के साँच्चै करिव ११ महिना अगाडी प्रकाशित डाइरेक्टरीहरु सकिएकाले हतारमा यो प्रकाशनमा आएको हो त? नयाँ प्रकाशित डाइरेक्टरी हालसालै बितरणमा आएको हो भने कभर पनि हुबहु गर्नु भन्दा कमसेकम हेण्डिक्राफ्ट ट्रेड डाइरेक्टरी २०२५ किन राखिएन? प्रकाशन समितिमा पूर्व संयोजक सहित सबै हुबहु रहने भन्ने महासंघभित्र निर्णय भएको थियो त? प्रकाशनमा हतारो रहेको कारण भएकै भएपनि संयोजकको संदेश समयसापेक्ष फेरबदल नै नहुनुमा के रहस्य हुन सक्छ?

महासंघको गतिविधीलाई नियालिरहेका हामी जस्ता सञ्चार जगत र हस्तकला व्यवसायीहरु यस विषयप्रति आकर्षित हुनु स्वभाविक छ । तर, एक कार्यसमितिले गठन गरेको प्रकाशन समितिको आधिकारिक औचित्य समेत समाप्त भईसकेको अवस्थामा त्यस उपरान्त केहि पानाहरु फेरबदल गरिएकोमा तत्कालिन प्रकाशन समिति अनभिज्ञ रहेको होला त? यस सम्बन्धमा छलफल निर्णय नभएको हो भने यसप्रति पदाधिकारी र बिभिन्न पदहरुमा निर्वाचित हुनुभइ कार्यसमितिमा पुनः निरन्तरता पाएका झण्डै १४ जनाको ध्यानाकर्षण नभएकै हो त? यदि यो कार्य अनाधिकृत रुपमा प्रकाशनका साथै वितरण गरिएको हो भने महासंघको गरिमा एंवम् इतिहासमा समेत ठेस पुग्ने सम्भावना रहेको छ । यसरी अनाधिकृत रुपमा प्रकाशन तथा बितरण गरिनु भनेको प्रतिलिपि अधिकार ऐनको विपरीत पनि छ ।

यस प्रकारका त्रुटिहरुले महासंघ मात्र हैन नेपालका संघसंस्थाहरुमा रहेका संस्थागत बिकासको अभ्यासमा समेत गलत नजीर स्थापित हुन सक्छन । सकारात्मक परिवर्तनको पर्खाइमा रहेका नेपाली व्यवसायीहरुमा यसले नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ । यस बारे सम्बन्धित सबैको ध्यानाकर्षण भै बेलैमा स्पष्टताकासाथ समाधान दिनेतर्फ महासंघ सचेत हुनु आवश्यक देखिएको छ ।