काठमाडौँ । अमेरिकाले आफ्नो अन्तिम शक्ति मानिएको ग्लोबल यूएभी ड्रोन युक्रेन पठाएको छ । यही हतियारको सहयोगमा अमेरिकाले संसारमा आफूलाई पहिलो शक्तिशाली भएको दाबी गर्दै आएको छ । यही हतियार युक्रेन पठाएको छ ।

ग्लोबल हकले स्नेक आयारल्यण्डको लागि पठाएको बताइएको छ । यहाँ युक्रेनले अन्तिम लडाइँ लडिरहेको छ । यसअघि अमेरिकाले दिएका हतियारले रुससँग युक्रेनी फौज लडिरहेको छ । युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले रुसलाई हराउन यो क्षेत्रमा मानवरहित हतियार मागेका थिए ।

ग्लोबल हकले यो क्षेत्रको सम्पूर्ण सूचना संकलन गरी ड्रोलनलाई हमलाई सहयोग गर्ने गर्छ । भारतीय रक्षा विश्लेषक रक्षा विश्लेषक डीसी कटोचका अनुसार यसले २२ हजार किलोमिटर टाढासम्मको सूचना संकलन गर्न सक्छ । स्नेक आइरल्याण्डमा पठाएको ल्लोबल हकले मस्कोसम्मको सूचना ल्याउन सक्ने बताइएको छ ।

ग्लोबल हकले मिसाइलको ट्रयाकिङ गर्छ । आफ्नो रेन्जमा ब्यालेष्टिक मिसाइल प्रहारको सूचना ल्याउन सकछ । यसले २२ हजार किलोमिटरसम्म काम गर्न सक्ने भएपनि अप्रेशन १४ हजार किलोमिटरसम्मको गर्छ । त्यस्तै, डिफेन्स सिस्टमको सूचना एमडब्ल्यू ९ रिपर ड्रोललाई दिन्छ । उक्त ड्रोनले निसानामा रकेट, मिसाइल हमला गर्छ ।

अमेरिकी सेनाले ग्लोबल हकलाई २००७ बाट प्रयोगमा ल्याएको हो । यो अफगान युद्धमा पनि प्रयोग भइसकेको छ । ओसामा विन लादेनको खोजीमा पनि यसको प्रयोग भएको बताइएको छ ।

यो ६० हजार फिट उचाईमा उड्न सक्ने भएकोले लक्षित इलाकामा सजिलै प्रवेश गरेर रेकी गर्छ र त्यहाँका सम्पूर्ण सूचना कन्ट्रोल रुपममा पठाउछ । यो ६२० किलोमिटर प्रतिघण्टा उड्न सक्छ । ग्लोबल हक १४.५ मिटर लामो हुन्छ र उचाई ४.७ मिटर हुन्छ भने तौल ६७८१ किलो । यसले ७८४७ किलो तेल बोकेर उड्छ । यो लगातार ३४ घण्टासम्म आकाशमै उड्न सक्छ । यसले एकै पटक १२ वटा स्थानको टारगेट गर्छ ।

रुसले अहिलेसम्म स्नेक आयरल्याण्डमा अमेरिकाले दिएका सबै सिस्टमलाई फेल गर्दै आएको छ । रुसले यहाँ ६ वटा वारशिप, नोवोरोसियस्क, रोस्तोव ना डोनू, स्टारी ओस्कोल, क्रेस्नोडार, विलिकी नोवकोरोड, इस्कन्दर, नेप्चुन मिसाइल जस्ता हतियारबाट तैनाथ गरेको छ । त्यस्तै रुसले यहाँ अत्याधुनिक रडार सिस्टम पनि जडान गरेको छ । उक्त रडार सिस्टमले ग्लोबल हकको गतिविधिलाई निगरानी गर्न नसक्ने दाबी गरिएको छ ।

ग्लोबल हकसँगै अमेरिकाले युक्रेनमा आफ्नो अन्तिम शक्ति परिचालन गरेको र यसले पनि रुसलाई हराउन नसके अमेरिकाले स्वत हार हुने रक्षा विश्लेषकहरुको छ । अहिलेसम्म अमेरिकाले दिएका कुनै पनि हतियारसँग रुस झुकेको छैन । त्यसलाई फेल गराउँदै युक्रेनका अधिकांश भूभागहरु कब्जामा लिइसकेको छ भने ग्लोबल हकले गर्ने निगरानी र ड्रोन हमलाको कसरी सामाना गर्छ अबको केही दिनमा देखिनेछ ।

भारतीय सैन्य विश्लेषकहरुका अनुसार अमेरिकाको यो ड्रोन प्रणाली नै अन्तिम शक्ति हो । यसलाई पनि रुसले विफल बनायो भने युक्रेनमात्रै होइन अमेरिकाले नै आत्मसमर्पण गर्नुपर्ने अवस्था आउने बताउँछन् । तर रुसले यसबारे कुनै प्रतिक्रया दिएको छैन । रुससँग यसलाई पनि निष्क्रिय बनाउने रक्षा प्रणाली छ वा छैन भन्नेबारे अहिलेसम्म सार्वजनिक भएको छैन ।

के हो ग्लोबर हकबारे विस्तृत जानकारीः

ग्लोबल हक एक उच्च-उचाई, लामो-सहनशील मानवरहित हवाई प्रणाली हो, जसले सैन्य क्षेत्र कमाण्डरहरूलाई उच्च रिजोल्युसन, ठूला भौगोलिक क्षेत्रहरूको वास्तविक-समयलगायत सूचना प्रदान गर्दछ।

अमेरिकी सेनाको वायु सेना डिफेन्स एयरबोर्न रिकन्नेसेन्स अफिस (DARO) को लगानी र रक्षा उन्नत अनुसन्धान परियोजना एजेन्सी (DARPA) र अमेरिकी वायु सेनाद्वारा निर्माण गरेको हो । यसको Northrop Grumman Corporation, Ryan Aeronautical Centre प्रमुख ठेकेदार हो र प्रमुख आपूर्तिकर्ताहरूमा Raytheon Systems (sensors), Rolls-Royce North America (turbofan engine), Boeing North American (carbon fiber wing)  हुन् । यसमा  L3 Communications प्रणाली समावेश छन्। यसमा ग्लोबल हक एयर गाडीहरू सान डिएगोको नर्थ्रोप ग्रुम्यान (पहिले टेलिडाइन रायन) एयरोनटिकल सुविधामा बनाइएका छन्।

ग्लोबल हक UAV को विकासः मार्च २००१ मा, यूएस डिपार्टमेन्ट अफ डिफेन्सले नर्थरोप ग्रुम्यानलाई कार्यक्रमको इन्जिनियरिङ र म्यानुफ्याक्चरिङ डेभलपमेन्ट (ईएमडी) चरणको लागि एक अनुबन्ध प्रदान गरेको थियो । जुन फेब्रुअरी २००३ मा सातौं पूर्व-उत्पादन (ब्लक ०) गाडीको अन्तिम डेलिभरीको साथ समाप्त भयो।

जुन २००१ मा दुई उत्पादन वायु वाहनहरूको लागि कम-दर प्रारम्भिक उत्पादन (LRIP) र प्रणालीको ग्राउन्ड स्टेशनको मिशन नियन्त्रण तत्वको लागि डिसेम्बर २००३ सम्ममा पूरा  गर्ने सम्झौता भएको थिइो । पहिलो उत्पादन वाहन (ब्लक १०) अगस्ट २००३ मा रोल आउट भयो। चारवटा गाडीको लागि अर्को LRIP सम्झौता फेब्रुअरी २००३ मा र तेस्रो अक्टोबर २००४ मा दुईवटा सवारी साधनको लागि राखिएको थियो। ब्लक १० सेवाहरु जुन २००६ मा पूरा भएको थियो ।

अमेरिकी नौसेनाले २००५ मा दुईवटा RQ-4A हवाई सवारी साधनहरू उपलब्ध गराएको थियो। अप्रिल २००८ मा, USN ले ब्रोड-एरिया मेरिटाइम सर्भेलेन्स (BAMS) मानवरहित विमान प्रणाली (BAMS) को लागि ग्लोबल Hawk RQ-4B Block 20 को RQ-4N marinised संस्करण चयन गरेको थियो। यो अमेरिकाको आवश्यक्ता भनिएको थियो ।

Northrop Grumman लाई प्रदान गरिएको प्रणाली डिजाइन र विकास (SDD) ठेक्कामा मिशन पेलोडहरू र संचार प्रणाली एउटा फर्वार्ड अपरेटिङ बेस मिशन नियन्त्रण प्रणाली, एउटा प्रणाली एकीकरण प्रयोगशाला र एउटा मुख्य अपरेटिङ बेस मिशन नियन्त्रण प्रणालीको साथ दुई UAV को वितरण तयार गरियो ।

RQ-4N Northrop Grumman सक्रिय इलेक्ट्रोनिक रूपमा स्क्यान गरिएको array (AESA) रडार, Raytheon इलेक्ट्रो-ओप्टिक / इन्फ्रारेड सेन्सरहरू, L-3 संचार सुइट र Sierra Nevada Corp. Merlin इलेक्ट्रोनिक समर्थन उपायहरू (ESM) ले सुसज्जित  छ। RQ-4B ग्लोबल हकको लट ११ उत्पादनको लागि अगस्ट २०१४ मा ठेक्का दिइएको थियो।

RQ-4B अर्को पुस्ताको ड्रोन हो । Northrop Grumman ले ५० प्रतिशत पेलोड वृद्धि भएको, ठूलो पखेटा (१३०.९ft) र लामो फ्युसेलेज (47.6ft), र १५० प्रतिशत बढी बिजुली उत्पादन प्रदान गर्न नयाँ जेनेरेटर भएको अर्को पुस्ताको RQ-4B विकास गर्यो। तीनवटा RQ-4B हवाइ सवारी साधनहरू (ब्लक २०) सुरुमा अर्डर गरिएका थिए र थप पाँच वटा नोभेम्बर २००५ मा अर्डर गरिएका थिए। ब्लक २० विमानहरूमा पनि अपग्रेड गरिएको सेन्सर सुइट छ।

पहिलो ब्लक २० ग्लोबल हकले अप्रिल २००७ मा पहिलो उडान पूरा गर्यो र पहिलो जुन २००८ मा डेलिभर गरिएको थियो। यसलाई अमेरिकी सेनाले परीक्षणसँगै प्रयोगमा ल्याएको थियो ।

बहु-प्लेटफर्म राडार टेक्नोलोजी इन्सर्सन प्रोग्राम (MP-RTIP) सहितको ब्लक ४० ग्लोबल हक, नेटोद्वारा गठबन्धन ग्राउन्ड सर्भेलेन्स (AGS) कार्यक्रमको लागि छनोट गरिएको थियो। मूल प्रस्तावमा मानव र मानवरहित तत्वहरू थिए तर गठबन्धनले सेप्टेम्बर २००७ मा UAV-मात्र कार्यक्रमको साथ अगाडि बढ्ने निर्णय गर्यो। पहिलो NATO AGS block 40 Global Hawk विमानको उत्पादन २०१३ मा सुरु भयो र पाँचमध्ये पहिलो विमानले नोभेम्बर २०१९ मा सफल उडान पूरा गर्यो।

MP-RTIP-सुसज्जित ब्लक ४० ग्लोबल हकले जुलाई २०११ मा आफ्नो पहिलो पूर्ण प्रणाली उडान पूरा गरेको थियो । अष्ट्रेलियाको रक्षा बलले धेरै P-3C ओरियन समुद्री गस्ती विमानहरू प्रतिस्थापन गर्न ग्लोबल हक्सको स्क्वाड्रन खरिद गर्ने योजना बनाएको छ।

ग्लोबल हकको रेकर्डः अप्रिल २००१ मा, ग्लोबल हकले उड्डयन इतिहास रच्यो जब यसले प्रशान्त महासागरमा मानवरहित, संचालित विमानद्वारा पहिलो नन-स्टप उडान पूरा गर्‍यो, एडवर्ड्स एएफबी, क्यालिफोर्नियाबाट रोयल अस्ट्रेलियन एयर फोर्स बेस, एडिनबर्ग, दक्षिण अष्ट्रेलियामा सम्मको उडान भरेको थियो ।

ग्लोबल हकले RAAF, रोयल अष्ट्रेलियाली नौसेना र अमेरिकी नौसेनासँग अभ्यासको श्रृंखलामा सफलतापूर्वक भाग लिएको थियो । गिनिज वल्र्ड रेकर्ड्सले मानवरहित विमानको सबैभन्दा लामो (१३,८४० किलोमिटर) उडानको रूपमा मान्यता दिएको छ। अगस्ट २००३ मा, ग्लोबल हक राष्ट्रिय एयरस्पेसमा उडान गर्न अमेरिकी संघीय उड्डयन प्रशासन (FAA) बाट प्राधिकरण प्राप्त गर्ने पहिलो यूएभी बन्न सफल भएको थियो ।

ग्लोबल हकले सबै प्रकारका अपरेसनहरूमा टोही मिसनहरू गर्न सक्छ। भू-बलहरूमा उपग्रह र लाइन-अफ-दृश्य संचार लिङ्कहरूसँग मिलाएर, प्रणालीको विश्वव्यापी सञ्चालनलाई अनुमति दिएको छ ।

ग्लोबल हक एक उच्च-उचाई, लामो सहनशीलता, मानवरहित हवाई ड्रोन प्रणाली हो। दृश्य र इन्फ्रारेड इलेक्ट्रो-अप्टिकल प्रणाली र सिंथेटिक एपर्चर रडारसहित उच्च-रिजोल्युसन सेन्सरहरूले काम गर्छ ।